In het Stadsarchief is momenteel een tentoonstelling te zien over het leven en het werk van de in 2018 overleden schrijver F. Starik. Samen met onder meer Adriaan Jaeggi, Menno Wigman en Rogi Wieg behoort Starik tot een generatie opmerkelijk vroeg gestorven Amsterdamse schrijvers. Zij maakten allemaal deel uit van de Eenzame Uitvaart, de groep dichters die gedichten verzorgt bij de uitvaart van overledenen zonder nabestaanden.
Starik nam in 2002 het initiatief om de Amsterdamse versie van de Eenzame Uitvaart op te zetten. Dit is een oorspronkelijk Gronings initiatief van dichter Bart FM Droog om ook overledenen zonder familie of vrienden een waardige uitvaart te bezorgen, inclusief voorgedragen gedicht. Deze zogenaamde ‘Poule des doods’ bestond naast Starik onder meer uit de dichters Adriaan Jaeggi, Menno Wigman en Rogi Wieg. Deze mannen zijn allemaal – behalve Rogi Wieg – ook stadsdichter van Amsterdam geweest. Hun levens waren op meerdere manieren met elkaar verweven.
Adriaan Jaeggi (1963-2008)
Schrijver en musicus Adriaan Jaeggi kwam in 2006 met het plan om een Amsterdamse stadsdichter aan te stellen. “Niets is Amsterdamser: een door de gemeente bezoldigde poëtisch ambtenaar, die een jaar lang op geheel eigen wijze zijn/haar bek mag opentrekken over alles wat hem/haar zint en niet zint,” schreef hij in het Parool om zijn initiatief kracht bij te zetten. In 2006 en 2007 was hij zelf de eerste stadsdichter van Amsterdam. Hij schreef gedichten over de dan net opgeleverde nieuwe Openbare Bibliotheek op het Oosterdokseiland, over 5 jaar IJburg, en over hoe de stad elk nieuw studiejaar weer wordt overspoeld met kersverse studenten.
Jaeggi woonde met vrouw en kinderen midden in de stad aan het begin van de Keizersgracht. Behalve dichter was Jaeggi bedenker van het Bal der Geweigerden – als tegenhanger van het prestigieuze Boekenbal – en de Gouden Doerian voor het slechtste boek van het jaar. Voor Stariks Eenzame Uitvaart was hij tussen 2006 en 2008 3 keer de dichter van dienst. Begin 2008 werd bij hem darmkanker geconstateerd. Op 10 juni 2008 overleed Adriaan Jaeggi op 45-jarige leeftijd aan de gevolgen van deze ziekte.
Rogi Wieg (1962-2015)
Dichter en musicus Rogi Wieg was kind van Hongaarse ouders die hun land waren ontvlucht na de Russische inval van 1956. Wieg kreeg een klassieke muziekopleiding en werkte onder meer met Liesbeth List. Van 1986 tot 1999 was hij poëziecriticus bij het Parool. Tussen 2003 en 2007 was hij 3 maal de dichter van dienst bij een Eenzame Uitvaart. Wieg leed aan zware depressies en deed meerdere pogingen om een einde aan zijn leven te maken. Een jaar voor zijn dood trouwde hij met de beeldend kunstenares Abys Kovács. Zij verzorgde de doodzieke Wieg liefdevol aan het einde van zijn leven.
Uiteindelijk werd zijn euthanasiewens wegens ondraaglijk lijden gehonoreerd. Zijn dood stond gepland op 15 juli 2015, in zijn woning in Amsterdam. Die dag stond bevriende schrijver Joost Zwagerman beneden op zijn deur te bonken en te roepen dat hij het niet moet doen. Er werd niet opengedaan. Rogi Wieg stierf zoals gepland. Joost Zwagerman beëindigde 2 maanden later zijn leven. Hij bleek zelf ook al jarenlang te lijden aan depressies.
Menno Wigman (1966-2018)
Ook Menno Wigman was niet alleen dichter, maar ook muzikant. Hij drumde jarenlang in de punkband Human Alert en in de Willem Kloos Groep – vernoemd naar dichter Willem Kloos die met zijn vriendengroep de Tachtigers de stad rond 1890 op stelten zette – waar zijn goede vriend F. Starik de zanger van was. Vanaf 2012 was Wigman 2 jaar lang stadsdichter van Amsterdam. Hij schreef over terreurdreiging en het grote aantal verdronken mannen dat elk jaar uit de grachten wordt gevist: bij allemaal staat de gulp open, wat betekent dat ze waarschijnlijk dronken urinerend in het water zijn gevallen. Wigman werd door collega-dichters gezien als de meest getalenteerde dichter van zijn generatie, maar hij was ook de minst productieve. Perfectionisme, maar ook ‘grote somberte’ zoals hij het zelf noemde, waren daar de oorzaak van. Tussen 2003 en 2017 is Wigman 11 keer dichter van dienst geweest bij een Eenzame Uitvaart.
In 2014 kreeg hij last van zijn gezondheid door een zeldzame hartafwijking. Er volgde een tijd van ziekenhuisopnames, depressies en slapeloosheid. Toch was er ook klein geluk. Zo ontstond er iets moois tussen Wigman en de weduwe van Rogi Wieg. Maar net toen zij voor het eerst bij hem thuis op bezoek kwam, op zondagavond 28 januari 2018, werd Wigman onwel en moest hij door een ambulance worden afgevoerd naar het ziekenhuis. Daar overleed Menno Wigman op 1 februari 2018 zonder nog bij kennis te zijn geweest.
F. Starik (1958-2018)
F. Starik is het pseudoniem van schrijver, dichter en beeldend kunstenaar Frank von Möhlen. Als initiatiefnemer en coördinator van de Eenzame Uitvaart Amsterdam was hij de spil van het groepje dichters van de Poule des Doods. Tussen 2002 en 2018 was Starik 130 keer de dichter van dienst bij een Eenzame Uitvaart. In 2010 en 2011 was hij stadsdichter van Amsterdam. Net als goede vriend en collega-dichter Menno Wigman kreeg Starik in 2017 problemen met zijn hart. Na een zwaar hartinfarct volgden maanden van revalidatie. Starik stopte met drank en tabak en pakte voorzichtig zijn werkzame leven weer op.
Het weekend voor zijn dood trad hij op in Schotland. Solidair met zijn geheelonthouding dronk iedereen alleen maar koffie. De donderdag daarop, 15 maart 2018, zat hij met collega-dichter L.H. Wiener in café De Engelse Reet in de Begijnensteeg. Die dag was er van geheelonthouding geen sprake. Binnen een half uur zat de drankrekening al op € 50,-, schatte Wiener later in. De volgende dag werd Starik thuis in de Van Beuningenstraat dood gevonden door zijn geliefde, Vrouwkje Tuinman. Twee dagen daarvoor had hij nog een Eenzame Uitvaart gedaan waarbij hij zijn laatste gedicht ‘Klein leven’ voordroeg, nu was Starik zelf aan de beurt. Anderhalve maand na Menno Wigman.
Klein leven
Wat als je rijk bent
en het kan je niks schelen.
Wat als je rijk bent
en gewoon in het buurtje blijft wonen
waar niemand weet
wat er bij jou te halen zou wezen.
Klein leven.
Iemand met een bivakmuts,
gerinkel van glas, paniek:
het is je jaar na jaar bespaard gebleven
in dat eenvoudige benedenhuis
terwijl je overal had kunnen leven.
Geen overdreven sjieke dingen eten,
geen jacht, geen villa met een hek
om de mogelijkheden die mogelijkheden zijn gebleven,
gewoon, klein leven.
Niet ten volle, maar tot het magere einde toe.
Geluk is een afwezigheid, een gebrek
aan een gebrek, de zekerheid van het genoeg.
En tenslotte: niemand om het weg te geven.
Dat kleine, stille leven moe.
F. Starik (1958-2018)
Tentoonstelling: Eeuwig in aanbouw
Een eerbetoon aan F. Starik in het bijzonder en het leven als museum in het algemeen. Een tentoonstelling vol relieken, gedichten, fotografie, collages, films en brieven. Tot en met 5 juni 2022 te zien in de schatkamer van het Stadsarchief Amsterdam. Zie ook de Eenzame Uitvaart Amsterdam.
