Op 1 december 2009 stierf zanger, acteur Ramses Shaffy op 76-jarige leeftijd in het Amsterdamse Sarphatihuis. De uitbundig levende Shaffy genoot van Amsterdam en Amsterdam genoot van hem. Vijf Amsterdamse plekken waar de geest van Ramses Shaffy nog steeds rondwaart.
1. Derde Weteringdwarsstraat 42
Niet het eerste huis in Amsterdam van Ramses, maar wel de plek waar hij het langst gewoond heeft. De Egyptisch/Russische Ramses komt begin jaren ’50 via Cannes, Utrecht en Leiden in Amsterdam terecht om te studeren aan de Amsterdamse Toneelschool. Van 1959 tot 1983 is de Derde Weteringdwarsstraat 42 de plek waar hij leeft, werkt, drinkt en liefheeft. Hij woont daar samen met zijn grote liefde, de acteur Joop Admiraal. Ramses en Joop voeren een nogal rommelig huishouden, ze zijn niet zo van het poetsen of opruimen. Een grote berg stinkende kleren ligt midden in de kamer. Bezoek vindt nog wel eens een onder de bank geplakt half vergaan gebakken ei. Het huis is jarenlang het toneel van uitbundige feesten en nachtelijke muzieksessies waar de hele buurt van kan meegenieten.
Zijstraat van de Vijzelgracht, de Derde Weteringdwarsstraat. Met achter nr. 42 de linkerdeur het huis waar Ramses Shaffy het langst zal wonen.
Van de lp Dag en Nacht uit 1978 het nummer ‘Ik drink’. De foto op de lp-hoes is genomen bij Ramses thuis in de Derde Weteringdwarsstraat, typerend tafereel: verfomfaaide Ramses Shaffy achter een piano met daarop drank en volle asbakken. Ondanks zijn drankzucht is hij een harde werker, Ramses zingt, maakt platen, staat op het toneel en acteert in films en tv-series.
2. Café Mulder
Praktisch bij hem om de hoek. Ramses had vele stamcafés, maar café Mulder op de hoek Weteringschans/Vijzelgracht nam een bijzondere plaats in. Soms was hij er al ‘s ochtends op het terras te vinden, zoals uit een beeldverhaal van tekenaar Peter Pontiac blijkt. Het is 1977, Pontiac heeft liefdesverdriet en loopt met zijn ziel onder de arm dolend door de stad. Op het terras van café Mulder ziet hij de beroemde Ramses Shaffy zitten, nippend aan een glas cognac. De hem onbekende Pontiac spreekt Ramses aan en ze raken aan de praat. Ramses nodigt Peter uit in zijn huis aan de Derde Weteringdwarsstraat om daar het drinken voort te zetten. Daar stelt de drugsverslaafde Pontiac Ramses voor om hem kennis te laten maken met heroïne. Dat lijkt Ramses een goed idee. Hij geeft Pontiac geld mee om heroïne te scoren, maar deze gaat er vandoor en komt niet meer terug. Waarschijnlijk een geluk bij een ongeluk voor de verslavingsgevoelige Ramses.
3. De Shaffyboom
Behalve op en rond de Vijzelgracht was Ramses in de jaren ’70 ook te vinden achter de Oostelijke Eilanden aan de Dijksgracht. Daar had hij een woonboot. De plek brengt Ramses weinig geluk. Als hij op een nacht in juni 1978 op weg is naar huis wordt hij in het tunneltje bij de Dijkgracht door vier mannen beroofd. Hij wordt licht gewond en halfnaakt achtergelaten maar weet een taxi bij het Centraal Station te bereiken die hem naar het ziekenhuis brengt.
Een paar jaar later zinkt de woonboot. Gelukkig zonder dat Ramses thuis is, maar een groot deel van zijn persoonlijke bezittingen is hij kwijt. Ter ere van zijn 75e verjaardag in 2008 wordt een oude boom tegenover de vroegere ligplaats van zijn woonboot tot Shaffyboom vernoemd. Het is een initiatief van buurtbewoners, waarvan er één verklaart: ‘Het is een boom die door een spoorhek is gegroeid, een krachtige boom, waaruit pijn en levenskracht spreekt. Dat combineert heel goed met Shaffy.’
De Shaffyboom tegenover de vroegere ligplaats van Ramses woonboot aan de Dijksgracht.
4. Metrostation Vijzelgracht
De taxi was Ramses’ favoriete vervoermiddel, een metro zag hij nooit van binnen. Toch siert een portret van Ramses het metrostation Vijzelgracht, precies onder de plek die zo lang zijn woon- werk- en drinkgebied was.
5. Sarphatihuis
Jarenlang drinkt Ramses een liter wodka per dag. Daar stopt hij mee als hij in 1981 in aanraking komt met volgelingen van de Indiase goeroe Bhagwan. Hij sluit zich bij hen aan. Ramses Shaffy wordt Swami Ramses en hij drinkt geen druppel alcohol meer. Maar een paar jaar later heeft hij daar weer genoeg van en pakt zijn oude leven inclusief slechte gewoontes weer op. Dat resulteert uiteindelijk in een opname in het Sarphatihuis aan de Roetersstraat wegens verschijnselen van het syndroom van Korsakov.
Het Sarphatihuis is in 1782 gebouwd als gevangenis en armenhuis. Inmiddels is het omgebouwd tot een modern verzorgingstehuis. Ramses slijt hier zijn laatste jaren. Hij is regelmatig te vinden op de inmiddels overdekte binnenplaats van het oude armenhuis dat dienst doet als Atrium. Flesje rode wijn, dat bij de bar te krijgen is, op tafel. Er staat een piano waar Ramses regelmatig op speelt. Shaffy vertelt in een interview dat hij regelmatig diep in de nacht vanuit zijn kamer peinzend naar de donkere Roetersstraat staart. Precies zoals vele Amsterdammers voor hem moeten hebben gedaan in dit eeuwenoude gebouw. Hier sterft Ramses Shaffy op maandagmiddag 1 december 2009.
