Op 21 november 1981 kwamen ruim 400.000 mensen bij elkaar op het Museumplein om te demonstreren tegen de plaatsing van Amerikaanse kruisraketten. De vredesdemonstratie gaat de boeken in als het evenement waarbij de grootste mensenmassa ooit in Amsterdam bijeen was.
Begin jaren ’80 van de vorige eeuw. De koude oorlog tussen oost en west is nog volop aan de gang. De Sovjet-Unie kraakt dan weliswaar al een tijdje in haar voegen, toch blijft het immense rijk zijn kernwapenarsenaal uitbreiden. Als reactie daarop wil de NAVO in verschillende lidstaten kernraketten plaatsen, onder meer in Nederland. Er moeten 48 raketten in Woensdrecht worden geplaatst. Maar daar is niet iedereen het mee eens. Nederland moet kernwapenvrij blijven. Verschillende vredesbewegingen organiseren daarom gezamenlijk een demonstratie. Datum: 21 november 1981. Locatie: Amsterdam.
Hou je kernkop
De oproep om te komen demonstreren in Amsterdam krijgt massaal gevolg. Op het Centraal Station arriveert op de ochtend van 21 november de ene trein vol demonstranten na de andere, en vanuit het hele land rijden zo’n 2.200 afgeladen autobussen de stad binnen. Al om 10 uur ‘s ochtends zien het Stationsplein en Damrak zwart van de mensen. En die mensen komen uit alle lagen van de bevolking. Er zijn ouderen uit Drenthe, dienstplichtige militairen, punkers, scholieren en meerdere ‘anti-atoom Sinterklazen’. Geheel volgens Hollandse traditie heeft het protest vooral een ludiek karakter. Er zijn spandoeken met: ‘Hou je kernkop’, ‘Liever een Rus in mijn keuken dan een raket in mijn tuin’ en ‘Geen bomme, verdomme’.
400.000 man op het Museumplein
Op sommige plekken waar de stoet voorbij trekt, staan bewoners deze op de balkons toe te juichen. Langs de route staan kraampjes waar eten en drinken, maar ook kant en klare protestborden kunnen worden gekocht. Om half 2 komt de gigantische mensenmassa samen op het Museumplein. Daar volgen toespraken van onder meer voorzitters van vredesorganisaties en politieke partijen. Rond zessen loopt de demonstratie teneinde en stroomt het plein leeg. Uiteindelijk blijken ruim 400.000 mensen meegelopen te hebben; het is de grootste demonstratie ooit in Nederland. De politie verklaart dat de dag zonder wanklank is verlopen.
Nasleep
Het kabinet zou 12 december 1981 het definitieve besluit tot plaatsing van de kruisraketten nemen, maar stelt dit uit. 2 jaar later vindt in Den Haag een nog grotere anti-kernwapendemonstratie plaats, hier komen 550.000 mensen op af. Ook vindt er een petitie plaats die door ruim 3 miljoen Nederlanders wordt ondertekend. Toch wordt in 1985 het plaatsingsbesluit bekrachtigd.
Tot daadwerkelijke plaatsing zal het echter niet komen. In 1987 spreken Amerika en de Sovjet-Unie af om het aantal kernwapens te verminderen. Daarmee is de plaatsing van de 48 kruisraketten van de baan. 4 jaar later stort het complete Sovjet-imperium in. Het communistische rijk blijkt al geruime tijd niet meer economisch in staat de wapenwedloop bij te benen. De nieuwe kernwapens in Europa lijken te hebben geleid tot de kernwapenverminderingsovereenkomst.
Achteraf blijkt dat Nederland al vanaf de jaren ’60 over kernwapens beschikte op de Nederlandse militaire basis Volkel. Oud-premier Lubbers laat zich dit in 2013 in een interview ontvallen.
