Het bizarre leven van Eduard Douwes Dekker

2020 is het Multatuli-jaar. Bij Multatuli denk je misschien aan gedateerde literatuur van lang geleden en aan zijn dramatische pseudoniem dat in het Latijn ‘ik heb leed gedragen’ betekent. Maar Multatuli mag dan veel geleden hebben, hij heeft ook veel genoten. De als Eduard Douwes Dekker geboren Multatuli was gek op vrouwen en gokken. En een knokpartij ging hij ook niet uit de weg. Er is momenteel veel aandacht voor zijn werk. Laten we eens kijken naar wat minder bekende feitjes uit zijn privéleven.

Eduard Douwes Dekker wordt op 2 maart 1820 geboren in de Korsjespoortsteeg 20. Hij is een slimme jongen en gaat naar de Latijnse school, het latere Barlaeus Gymnasium. De slimme maar luie Eduard presteert slecht en gaat op zijn 15e van school af. Op zijn 18e vertrekt hij naar Nederlands-Indië en wordt daar ambtenaar bij de Algemene Rekenkamer. Hij verblijft er bijna 20 jaar, maakt carrière, trouwt en krijgt kinderen.

Max Havelaar

In 1858 keert Eduard terug naar Europa. Daar beschrijft hij zijn Indische belevenissen in zijn debuutroman Max Havelaar. Het boek handelt over kolonialisme en corruptie, zowel door de Nederlandse ambtenaren als de inlandse bestuurders. Het slaat in als een bom. Eduard meet zich het pseudoniem Multatuli aan, maar zijn vrienden noemen hem zijn leven lang ‘Dek’.

Hij kon rake klappen uitdelen

Max Havelaar wordt in 1860 uitgegeven door de gerenommeerde Amsterdamse schrijver en notabele Jacob van Lennep. Multatuli heeft even daarvoor, zonder dit te weten, door een simpel briefje zijn auteursrecht aan Van Lennep afgestaan. Een feit dat hem zijn leven lang bij blijft en dat voor een hevig conflict tussen Multatuli en Van Lennep zorgt. Het is een van de vele conflicten in Multatuli’s leven. In 1866 bezoekt hij een voorstelling in de Salon des Variétés in de Nes. Hij stoort zich aan 2 luidruchtige mannen, maant ze mee naar achteren en deelt daar een paar rake klappen uit. De mannen doen bij de politie aangifte van mishandeling, en Multatuli wordt voor de rechter gedaagd. Als hij op reis is in Duitsland wordt hij bij verstek veroordeeld tot 15 dagen gevangenisstraf. Een goede reden om voorlopig in Duitsland te blijven.

Hield van vrouwen. Heel veel

Multatuli mag dan veel geleden hebben, hij heeft ook veel genoten. Hij trouwt 2 keer en blijft ook binnen het huwelijk een groot vrouwenliefhebber. In Nederlands-Indië woont hij een tijd samen met een 13-jarige Indonesische. Tijdens zijn reis terug naar Europa bezoekt hij in Nice een bordeel, waar hij verliefd wordt op één van de meisjes. Hij koopt het meisje vrij en reist samen met haar verder door Europa. In Brussel scheiden hun wegen weer.

Multatuli houdt er een open huwelijk op na. Hij heeft allerlei affaires waar hij zijn trouwe vrouw Tine uitgebreid van op de hoogte houdt. Rond 1860 heeft hij een affaire met zijn 18-jarige nichtje Sietske, en niet veel later wordt hij verliefd op ene Mimi. Zij trekt zelfs bij Tine en Multatuli in. Multatuli leeft dus geruime tijd samen met 2 vrouwen. Als Tine eind 1874 aan een darmaandoening overlijdt, trouwt Multatuli een half jaar later met Mimi.

En van gokken

Multatuli is een groot schrijver, maar geen groot boekhouder. Overal waar hij in Indië werkt, ontstaan kastekorten. Ook privé maakt hij overal schulden. Hij heeft de onhebbelijke gewoonte hotels en cafés te verlaten zonder te betalen. Sommige gedupeerden blijven hem zijn leven lang achtervolgen. En hij raakt verslaafd aan gokken, roulette. Hij laat het breed hangen in menig Europees casino.

Als een echte irrationele gokker schrijft hij een lange verhandeling over hoe te winnen met roulette, het rond 1870 verschijnende ‘Miljoenen studiën’. In eerste instantie zijn de artikelen uit ‘Miljoenen studiën’ bedoeld voor het Dagblad van het Noorden, maar ‘Al zeer spoedig echter zag ik my genoodzaakt mynen arbeid aftebreken, omdat de lezers van die courant, volgens de verzekering van de redactie er niets van begrepen.’ Ondanks Multatuli’s bovengemiddelde intelligentie blijkt zijn goksysteem niet te werken en maakt hij alleen maar meer schulden.

Was een handige ritselaar

Met geld kan Multatuli niet omgaan, maar een handige ritselaar is hij wel. Ondanks tonnen schuld weet hij in Duitsland toch weer een lening van 14.000 gulden los te krijgen. Daarvan koopt hij een villa in het Duitse Ingelheim am Rhein. Hier woont hij van 1880 tot aan zijn dood in 1887. In de 20e eeuw is het huis jarenlang een in de wijde omgeving bekend bordeel. Inmiddels is het een Thais-boeddhistisch gebedscentrum.

Stierf aan een hallucinante hoestbui

De kwakkelende Multatuli krijgt op 19 februari 1887 thuis op de bank een hevige astmatische aanval. De bank is van paardenhaar, wat voor een allergisch aangelegde astmapatiënt sowieso niet handig is. Mimi tracht zijn benauwdheid te verzachten door de rook van astma-sigaren in zijn gezicht te blazen. Dit maakt zijn situatie er niet beter op. Het is goed mogelijk dat dit zelfs zijn lot bezegelt. De astma-sigaren bevatten doornappel, wat de luchtwegen verwijdt. Maar ze zorgen ook voor hallucinaties en hartproblemen. Zijn laatste woorden: ‘Dit is geen bui meer. Hieraan ga ik weg.’

 

Was de eerste gecremeerde van Nederland

In de tijd van Multatuli is begraven de enige optie na een overlijden; cremeren is nog niet toegestaan in Nederland. De dwarse Multatuli protesteert hier tijdens zijn leven tegen. Met name omdat hij als atheïst tegen de ‘christelijke begrafenis’ is, want ‘Sedert eeuwen vonden vromen in de akeligheden en spokeryen hunner kerkhoven, de trouwste bondgenoot van hun bygeloof.’

Na zijn dood is hij de eerste Nederlander die zich laat cremeren. Aangezien dit in Nederland niet mogelijk is, gebeurt dit in het Duitse plaatsje Gotha. Multatuli is aan het einde van zijn leven compleet blut, zelfs zijn crematie moet op de pof. De urn met zijn as staat jarenlang bij zijn weduwe Mimi thuis op de schoorsteenmantel. In 1948 verhuist de as naar begraafplaats Westerveld. Daar wordt deze samen met de asresten van zijn weduwe in een monument voor Multatuli geplaatst. Inmiddels staan beide lege urnen in het Multatulimuseum in zijn geboortehuis aan de Korsjespoortsteeg.

Ongelovige

Bovenal was Multatuli als atheïst, rebel, en voorvechter van vrouwenemancipatie natuurlijk zijn tijd ver vooruit. In het Nederland van de 19e eeuw was het ondenkbaar dat je niet bij een kerkelijke gemeenschap hoorde. Maar Multatuli was een ongelovige vrijmetselaar. Hij kwam op voor de arme arbeider, maar was in tegenstelling tot de socialisten voor een zo klein mogelijke overheid. Alles om de mens vrij te laten zijn.