In de Oude Kerk bevindt zich op vijf meter hoogte een ijzeren deur in een muur. Er is geen trap naartoe. Er zijn vier verschillende sleutels nodig om de deur te openen. Daarna volgt nog een tweede deur van dik eikenhout. Eeuwenlang was dit de belangrijkste plek van Amsterdam. Welk kostbaar geheim werd hier bewaard?
Het ziet er vreemd uit: een ijzeren deur in een muur op vijf meter hoogte, onbereikbaar omdat er geen trap naar leidt. Om de deur te bereiken moet een ladder tegen de muur worden gezet. De ruimte achter deze deur wordt de IJzeren Kapel genoemd. Alleen de hoogste bestuurders van de stad mochten deze ruimte betreden. Eeuwenlang was dit de kluis van de stad, hier bevonden zich van 1515 tot 1892 de meest belangrijke documenten van de stad Amsterdam.
10 sleutels
Niemand kon en mocht in zijn eentje deze ruimte betreden. In de IJzeren Kapel stond een eikenhouten kast met 45 lades. In deze zogenaamde charterkast -een charter is een perkamenten document met zegels- werden alle belangrijke oorkondes, privileges en andere stedelijk juridisch belangrijke documenten bewaard. Er zitten drie sloten op de kast waar drie verschillende sleutels op passen. De vier sleutels voor het openen van de deuren en de drie voor de kast werden bewaard in een kistje in de kerk dat alleen geopend kon worden met weer drie verschillende sleutels.
Belangrijkste stuk
Het belangrijkste stuk uit de IJzeren Kapel is het tolprivilige uit 1275: een document met het zegel van Floris V, Graaf van Holland. De Graaf verleende de stad Amsterdam ontheffing voor het betalen van tol, waardoor Amsterdamse handelaren aanzienlijk meer geld konden verdienen dan hun concurrenten. Dit legde de basis voor de rijkdom van de toekomstige wereldstad. Het is ook het eerste officiële document waar de naam Amsterdam in voorkomt. De volledige inhoud van de charterkast is inmiddels digitaal toegankelijk.
Menselijke papierversnipperaar
De IJzeren Kapel bevatte alleen de allerbelangrijkste documenten. Het ‘gewone’ archief bevond zich in het stadhuis, dat was van 1655 tot 1808 het huidige Paleis op de Dam. De Amsterdamse ambtenarij was weinig opruimerig en bewaarde elk krabbeltje. Hierdoor ontstond na eeuwen ambtelijk archiveren een enorme papierberg in het stadhuis. In 1805 werd daarom een papierversnipperaar avant-la-lettre bedacht: honderden Amsterdamse kinderen uit weeshuizen en armenscholen moesten 11 weken lang van ‘s ochtends vroeg met hun blote handen oude documenten verscheuren.
Knekelput
De Oude Kerk is het oudste gebouw van Amsterdam. De vroegste sporen gaan terug naar 1306. De IJzeren Kapel wordt er pas in 1515 aangebouwd. De ladenkast met de kostbare documenten blijkt ouder te zijn, uit omstreeks 1450. Het is niet duidelijk waar de ladenkast stond voor de bouw van de IJzeren Kapel, waarschijnlijk in het stadhuis of ergens anders in de kerk. De Oude Kerk was niet alleen kerk en bewaarplaats van belangrijke documenten, maar werd ook gebruikt als begraafplaats. De laatmiddeleeuwse Amsterdammer liep hier letterlijk over zijn overleden medebewoners. De bekendste Amsterdamse die hier begraven lag was Saskia van Uylenburg, de vrouw van Rembrandt van Rijn. Rembrandt en Saskia zijn ook getrouwd in de Oude Kerk. Alle graven zijn inmiddels geruimd en de stoffelijke resten in de knekelput zijn achterin de kerk gelegd. Door een glasplaat in de vloer is daar de inhoud van de knekelput te zien: botten, een schedel. Misschien wel van Saskia zelf.
Mystiek
In 1892 wordt de charterkast verplaatst naar De Waag op de Nieuwmarkt. Het maakt een einde aan de IJzeren Kapel als meest geheime plek van Amsterdam, alhoewel de ruimte tot op de dag van vandaag haar mystiek behouden heeft.
De A’damse Oude Kerk heeft meerdere ‘knekelputten’ (niet slechts één! Groet, Herbert van Hasselt (023-524 6077)
Note, lees ook dit: https://onh.nl/verhaal/in-de-amsterdamse-oude-kerk-sweelinck-bach-mozart-garner-part-taverner-glass-en-whitacre